Het begin van de beklimming

Gepubliceerd op

Zoals we eerder vastgesteld hebben, wordt waarheid bepaald door kennis over het Ding an sich. Dit kan echter niet door een menselijk subject gekend worden, hoogstens benaderd. Zelfs een contemplatieve toestand zoals Schopenhauer die beschreven heeft is niet afdoende, omdat ook deze toestand het ik-filter niet wegneemt. Het is voor ons onmogelijk om te ontsnappen aan het ik-filter, net zomin als we dat we kunnen stoppen mens te zijn.

Om de kennis over waarheid beter te kunnen beschouwen, wil ik weer even terugkomen op de zijnsgrond. Gegeven de aanname dat de buitenwereld is, moet deze ook een zijnsgrond hebben. Deze grond is noodzakelijk waar en kan niet door ons beperkte ik-filter gekend worden (door het ik zou ze automatisch conventionele kennis worden).

De volgende aanname is dat er een subject kan zijn (zowel hypothese als speculatie) dat de Dinge an sich, dus de waarheid kan kennen. Dit subject kent de waarheid, en het onderscheid tussen Ding en buitenwereld, waar of conventioneel, is niet langer relevant voor dat subject, omdat het zuiver kent. Voor ons (ik) is het onderscheid nog noodzakelijk, omdat wij onzuiver kennen, gehinderd door ik-filters. Wij hebben behoefte aan kaders, systemen, categorieën, waar het zuiver kennende subject geen boodschap aan heeft.

Betekent dit ook dat dat subject noodzakelijk moet bestaan? Nee, zoals eerder aangegeven is er waarheid, is er een Ding an sich, compleet los, onafhankelijk van enig subject. Dat subject zou ook weer los van een waarheid kunnen bestaan.

Ik geef toe dat deze benadering een vertekend beeld kan geven, omdat we aan de ene kant ons beeld van de waarheid devalueren, en aan de andere kant de zuivere waarheid buiten bereik stellen. Toch is dit niet te vermijden, omdat wij van binnen naar buiten kijken, van het ik naar de realiteit. Wij kunnen ons niet verplaatsen in, noch enige synthese aangaan met een zuiver subject, omdat wij dan, zoals gezegd, geen mens meer zouden zijn.

Wij zijn mensen: onze kennis zal altijd hiaten vertonen, wij hebben vragen en geen van ons heeft antwoorden. Het zuivere subject daarentegen heeft geen vragen, maar alleen antwoorden. Het kent alleen waarheid en heeft alleen toegang tot de immanente Dinge an sich. Geen verkleuring door oordeel, categorie of twijfel, eenheid of veelheid. Voor dat subject is het zijn, het Alles noodzakelijk en waar.

Is het zuivere subject dan perfect, volmaakt? Nee, dat zou slechts een eigenschap zijn die wij (imperfecte ik-filters) willen maken om de wereld om ons heen te duiden. Hoe kunnen we dan meer te weten komen over dat subject, als we dat stadium van kennen nooit zullen bereiken? We blijven het proberen: een doodlopende weg zou nog altijd omgekeerd kunnen worden.